Алматыда Астана және Қазақстан митрополиті Александрдың «Орта ғасырлардағы Орталық Азиядағы христиандық» кітабының тұсаукесері өтті

13 желтоқсан 2024 жыл. Алматы. Астана және Алматы епархиясының дінбасылар епархиялық жиынының соңында Астана және Қазақстан митрополиті Александрдың «Орта ғасырлардағы Орталық Азиядағы христиандық» кітабының тұсаукесері өтті.

Монография Алматы православиелік теологиялық семинариясының ғылыми жұмысының аясында Қазақстан Митрополиттік округінің баспа бөлімімен жарыққа шықты (жетекшісі - протоиерей Евгений Иванов).

Жиналғандарға теологиялық мектептің тәрбие ісі жөніндегі проректоры Иоанн Ливинский кітаптың құрылымы мен ерекшеліктері туралы айтып берді. Діндар зерттеудің жоғары ғылыми деңгейін, дереккөз қорының кеңдігін атап өтіп, алынған нәтижелердің маңыздылығына тоқталды.

Келесі кезекте монография авторы - Астана және Қазақстан митрополиті Александр жиналғандарға жүргізілген зерттеу жұмысының маңыздылығы жайлы айтты. «Христиан діні ежелгі дәуірден бүгінгі күнге дейін дәстүрлі бейбіт исламмен бірге Орталық Азия үшін ұлтаралық келісім мен қоғамдық тұрақтылықтың маңызды факторы және мәдениетті, қоғамдық адамгершілік пен жоғары адамгершілік мұраттарды сақтау мен нығайтудың қайнар көздерінің бірі болып қала береді. Христиан дінінің Қазақстан мен Орталық Азияның басқа да елдері үшін жаңа немесе жат дін емес екеніне біз баршаға куәлік етуіміз керек, бұл шындықты шежіре деректеріндегі археологиялық табыстар мен белгілердің көптігі сөзсіз растайды. Мұнда, Ұлы Жібек жолы бойындағы сауда байланыстарымен біріктірілген басқа елдердегі сияқты біздің дәуіріміздің алғашқы ғасырларында Сириядан рухани ағартушылар келді, осы жерде шіркеулер салынып, архиерейлік кафедралар құрылды, көшпелі тайпалар Үшбірлік Құдайға және әлемнің Құтқарушысы - Иса Мәсіхке сенді. Сан алуан археологиялық деректер бұл өлкенің тарихы мен мәдениетіне тереңірек үңіліп, оның алуан түрлілігі мен байлығын ашуға көмектеседі. Ежелден күні бүгінге дейін Ұлы даланың ұлан-ғайыр жерінде мұсылмандар мен христиандар татулық пен бауырмалдық сүйіспеншілікте бір-біріне қолдау көрсетіп, ортақ шаңырағы – құтты Қазақстанның дамуы мен гүлденуі жолында еңбек етіп, өзге елдерге мен халықтарға үлгі болып келеді. Бұл кітап ежелгі дәуірде Орталық Азияда христиан дінінің болғандығының сенімді тарихи бейнесін жасауға көмектеседі деп сенемін».

Иерарх айтқандай, кітапты жазуға оны 2023 жылғы 19 маусымда өткен ресми кездесу барысында ел Президенті Қ.-Ж.К. Тоқаевпен Қазақстанның дәстүрлі діндері – ислам, ханафи мазхабы және христиандық тарихы тақырыбында жүргізілген әңгіме шабыттандырды

Билеуші митрополит мемлекет басшысы ұлттық тарих саласының салиқалы маманы бола отырып, Ұлы Дала аумағындағы христиандық уағыз-насихаттың көне дәуіріне және бұл жерде орта ғасырларда дамыған шіркеу өміріне қатысты көптеген қызықты және өзекті ғылыми мәліметтер берді. Монографияға Елбасы көрсеткен зерттеу материалдарының біразы енгізілді.

Елордалық округ басшысы кітап материалдары бойынша деректі фильм түсірілетінін айтып, одан кейін жиналғандардың сұрақтарына жауап беріп, дін қызметкерлеріне ғылыми жұмысының даналарын сыйға тартты.

Басылым жақсы көркемделген, карталармен және ғылыми дереккөздерге сілтемелермен жабдықталған. Ғылыми еңбек тарихшыларға, дінтанушыларға, археологтарға, сондай-ақ христиан дінінің тарихына қызығушылық танытқандардың барлығына арналған. Астана және Қазақстан митрополиті Александрдың батасымен ғылыми жұмыс Алматы теологиялық семинариясының кітапханаларына, жексенбілік мектептер мен Митрополит округінің рухани-мәдени орталықтарына беріледі.

Басылымның тұсаукесері аяқталғаннан кейін Митрополит Иосиф (Чернов) атындағы Қазақстан Митрополиттік округінің рухани-мәдени орталығының фойесінде «Орта ғасырлардағы Орталық Азиядағы христиандық» кітабының материалдары бойынша көрме ашылды. .

Көрме 30 желтоқсанға дейін жалғасады. Оған кез келген адам келе алады. Кіруі тегін.

«Халықтардың өмір салтын анықтайтын, тарихи векторларды белгілейтін және өркениетті қалыптастыратын әртүрлі іргелі идеялардың ішінде діни идеялар басым және негізгі рөл атқарған және атқаруда. Адамзат өмірінің барлық кезеңінде дін, Құдайға немесе табиғаттан тыс әлемге сену, рухани нормалар мен дәстүрлерді ұстану ең маңызды элементтерді құрап келді. Діни идеялар мен ілімдер адамгершілік құндылықтардың, құқықтық және әлеуметтік нормалардың қалыптасуына, ғылым мен білімнің, мәдениет пен өнердің пайда болуына және дамуына ықпал етті. Бұл басылымның мақсаты – христиан дінінің Шығыс өркениеттерінің тарихындағы рөлі мен ықпалын көрсету, оның басқа діндермен өзара байланысы және христиан ілімі мен шіркеу әдет-ғұрыптарының ежелгі дәуірден орта ғасырларға дейінгі Орталық Азия халықтарына әсері туралы айту. Кітап жеңіл және қолжетімді түрде ғылыми зерттеулер мен монографияларға терең кіруге уақыты немесе мүмкіндігі жоқ оқырмандарға Орталық Азия деп аталатын кең байтақ тарихи-географиялық аймақтағы христиан дінінің соңғы онжылдықтарда пайда болған тарихы туралы жалпы түсінік береді. Митрополит Александр қолға алған жұмыс жалпы сипатта берілген.

Оны жазудағы басты міндет Шығыс Шіркеулерінің тарихы бойынша қазіргі уақытта белгілі материалдарды іздеу және жинақтау болды. Айта кету керек, кітапта орыс тілді археологтар мен тарихшылар ұсынған деректерден басқа, Батыс Еуропа ғалымдарының белгіленген тақырып бойынша ағылшын, неміс және француз тілдерінде жарық көрген соңғы зерттеулері пайдаланылған. Жергілікті шіркеулер мен христиан қауымдарының көптеген ғасырлар бойы өмір сүрген өмірі түсінуге жиі қиындық тудыратын тарихи материалдың байлығын білдіреді. Оқырманға Орталық Азияның әртүрлі аймақтарында және әртүрлі халықтар мен тайпалар арасында христиан дінінің пайда болуы мен өмір сүруі туралы нақты түсінік алу үшін кітапта тарихи, этнографиялық және мәдени деректер тарауларға біріктіріліп, олардың әрқайсысы белгілі бір географиялық аймаққа арналған. Тарихи ақпараттың үзік-үзік және толық еместігінен Орталық Азиядағы христиан дінінің тарихын толығымен қайта қалпына келтіру  мүмкін емес екенін түсіну қажет. Сондай-ақ бұл тақырыпқа белсенді қызығушылық салыстырмалы түрде жақында пайда болғанын және бұл бағытта терең және байыпты жұмыстарды жүргізу үшін ғалымдардың әлі де көп жұмыс істеуі керек екенін ескеруіміз керек. Қазіргі таңда Орталық Азияда жетекші саяси, әлеуметтік-экономикалық және мәдени орынды иеленетін көпұлтты және көпконфессиялы Қазақстан Республикасында православие діні ханафи мәзһабындағы исламнан кейінгі екінші маңызды дәстүрлі дін болып табылады. Оның тарихи рөлі «Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы» конституциялық Заңның преамбуласында атап өтілген. Мемлекет және қоғам қайраткерлері дәстүрлі түрде бейбіт ислам мен православиелік христиандықты Қазақстанның «екі тірегі», «екі рухани қанаты» деп атайды. Түркістан епархиясы Жетісу мен Ұлы даланың ұлан-ғайыр жерінде 1871 жылы құрылған, Қазақ митрополиттік округі осыдан жиырма жыл бұрын құрылғанымен, Қазақстан православие шіркеуінің тарихы сонау көне дәуірден бастау алатынын есте ұстаған жөн. Христиан діні біздің ел үшін жаңа немесе жат дін емес, бұл шындықты шежіре деректеріндегі археологиялық табыстар мен белгілердің көптігі даусыз растайды. Ұлы Жібек жолы бойындағы сауда байланыстарымен біріктірілген басқа елдердегі сияқты мұнда да біздің дәуіріміздің алғашқы ғасырларында Антиохиядан рухани ағартушылар келді, мұнда шіркеулер салынып, архиерейлік кафедралар құрылды, көшпелі тайпалар Үшбірлік Құдайға және әлемнің Құтқарушысы - Иса Мәсіхке сенді. Кітапта ұсынылған мәліметтер Қазақстанның тарихы мен мәдениетіне тереңірек үңілуге ​​көмектеседі, бұдан да көп алуандығы мен байлығын көрсетеді. Орталық Азиядағы христиандықтың тарихи тағдырларына, Евфрат өзенінің жағасынан Маньчжурия тауларына дейінгі елдер мен халықтарды ағартқан шіркеу басшыларының еңбектеріне, соның ішінде Орыс православие шіркеуі және Шығыстың Ассириялық Шіркеуі арасындағы диалогтың белсенді дамуына байланысты бүгінде,  назар артып келеді. Орталық Азиядағы христиан дінінің тарихын біртұтас зерттеу өзекті де көкейтесті мәселе болып қала береді. Сондықтан бұл тақырып бойынша көптеген, көптеген томдық зерттеулер қажет. Сонымен қатар қалың оқырманды қызықтыратын, оқырманға оның өзі тұратын өлкенің тарихын түсінуге көмектесетін ғылыми-көпшілік кітаптар қажет. Ал мұндай сипаттағы әдебиет өте сирек. Дәл осы кемшілікті ортағасырдағы Орталық Азия аумағындағы христиандық тарихына жалпы шолу кітабы толықтыруға тырысады». Алматы теологиялық семинариясының ректоры м.а. протоиерей Евгений Иванов Митрополит Александрдың «Орта ғасырлардағы Орталық Азиядағы христиандық» кітабына берген алғы сөзі.